طبق قانون هوای پاک، وزارت بهداشت بیماری‌ها و مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا در ۵۷ شهر کشور و در جامعه آماری بالغ بر ۴۸ میلیون نفر را طی سال گذشته مورد بررسی قرار داده و بر اساس نتایج این بررسی، میزان مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا در 1402 بالغ بر ۳۰هزار و ۶۹۲ نفر برآورد شده؛ سهم ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون از میزان مرگ‌ومیر کشور نیز ۱۲.۶ درصد است؛ این درحالیست که گفته می‌شود مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا در ایران پایین‌تر از میانگین جهانی است.

به گزارش ایسنا، وزارت بهداشت بر اساس قانون موظف است آثار بهداشتی، اقتصادی و آمار و ارقام مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا را با هدف حمایت طلبی و انجام اقدامات اثربخش به منظور کاهش این مرگ‌ها بررسی کند؛ بر همین اساس هم از سال ۹۶ تاکنون نسبت به محاسبه مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا اقدام کرده و به تدریج هم بر تعداد شهرهایی که طی این بازه زمانی مورد بررسی قرار گرفته‌اند، افزوده شده است.

طبق آخرین بررسی وزارت بهداشت، هزینه‌های مرگ‌های منتسب به ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون در سال گذشته نیز ۱۲میلیارد دلار یعنی حدود ۶۰۰ هزار میلیارد تومان برآورد شده است.

دکتر عباس شاهسونی - رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت در گفت‌وگوی تفصیلی با ایسنا، با اشاره به انجام این مطالعه‌ برای کمی‌سازی اثرات بهداشتی و اقتصادی منتسب به آلاینده ذرات معلق PM ۲.۵ در سال گذشته، به تشریح عوارض این معضل بهداشتی در کشور پرداخت که در پی می‌آید:

دکتر عباس شاهسونی در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه «آلودگی هوای شهرهای ایران» موضوعی قدیمی است و  به سال‌های اخیر مربوط نمی‌شود، اظهار کرد: سال‌های سال است آلودگی هوا را تجربه می‌کنیم؛ به طوری که مواجهه و بررسی صفحات تاریخ بیانگر این است که آلودگی هوای تهران در برخی از روزهای پیش از انقلاب اسلامی نیز گزارش شده است.

میزان مواجهه استان‌های مختلف با آلودگی هوا

وی ادامه داد: بر همین اساس میزان مواجهه استان‌های کشور ما با پدیده آلودگی هوا نیز از الگوی جهانی پیروی می‌کند؛ یعنی شدت آلودگی هوای استان‌های کشور یکسان نیست. به طوری که به عنوان مثال طوفان‌های گردوغبار برخی مناطق کشور مانند شهر «زابل» سبب افزایش میزان غلظت ذرات معلق شده، به نحوی که میانگین غلظت ذرات کمتر از ۲.۵ میکرون شهر زابل بسیار بالاتر از توصیه‌های (رهنمود) سازمان جهانی بهداشت است. همچنین میانگین غلظت ذرات کمتر از ۲.۵ شهر تهران و کشور، بیش از رهنمودهای سازمان جهانی بهداشت است.

رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت در این باره ادامه داد: بررسی مقابله‌ای «میانگین غلظت ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون کشور» با «رهنمودهای سازمان جهانی بهداشت» بیانگر این است که اختلاف چشمگیری میان این دو مولفه وجود دارد. نه تنها وضعیت «میانگین غلظت ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون کشور» با «رهنمودهای سازمان جهانی بهداشت» بسیار فاصله دارد، بلکه میانگین ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون با «استاندارد ملی ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون» هم تفاوت دارد و حدود ۲.۵ برابر استاندارد ملی است.

استاندارد جهانی غلظت آلاینده‌ها

وی با بیان اینکه رهنمود سازمان جهانی بهداشت «حد سلامت» نامیده می‌شود، توضیح داد: منظور از حد سلامت این است که میزان ذرات کمتر از ۲.۵ میکرون می‌بایست ۵ میکروگرم بر مترمکعب باشد. سازمان جهانی بهداشت با استناد به تحقیقات متعددی که در مناطق مختلف دنیا انجام داده به این نتیجه رسیده اگر ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون، کمتر از ۵ میکروگرم باشد کمترین اثر بر سلامتی را دارد.

رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت با بیان اینکه رهنمود سازمان جهانی بهداشت در خصوص میزان غلظت ذرات کمتر از ۲.۵ میکرون در گذر زمان تغییر کرده، خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه میزان ذرات کمتر از ۲.۵ میکرون می‌بایست ۵ میکروگرم بر مترمکعب باشد تا کمترین اثر بر سلامت مردم را داشته باشد، سازمان بهداشت جهانی حد سلامت ذرات کمتر از ۲.۵ میکرون را از ۱۰ به ۵ میکروگرم بر مترمکعب کاهش داده که این تغییر در سال ۲۰۲۱ اعلام شد.

بیش از ۳۰۰۰۰ مرگ منتسب به آلودگی هوا در ۱۴۰۲

۶۹۳۹ مرگ سهم پایتخت

رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت در این باره به ایسنا ادامه داد: وزارت بهداشت، بیماری‌های منتسب به آلودگی هوا را در ۵۷ شهر طی سال گذشته مورد بررسی قرار داده و نتایج این بررسی بیان می‌کند که میزان مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا ۳۰هزار و ۶۹۲ نفر در سال ۱۴۰۲ است. سهم پایتخت از مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا طی سال گذشته ۶ هزار ۹۳۹ نفر است. همچنین سهم ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون از میزان مرگ‌ومیر کشور ۱۲.۶ درصد است. جامعه آماری ۴۸ میلیون نفری را مورد رصد و پایش قرار داده‌ایم.

رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت ادامه داد: متاسفانه، میزان مرگ‌های منتسب به ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون در شهرهای «ماهشهر»، «ریگان»، «تهران»، «مشهد»، «اصفهان» و «اراک» از میانگین کشوری بیشتر است.

این استاد دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی در این باره افزود: سهم بیماری‌های مزمن انسداد ریوی از میزان مرگ‌ومیر ناشی از بیماری‌های منتسب به ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون در ۵۷ شهری که مورد رصد قرار گرفته‌اند ۸۱۹ نفر است و به طور متوسط ۱۱.۴ درصد از مرگ‌ومیرهای ناشی از بیماری‌های مزمن انسداد

مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا در ایران پایین‌تر از میانگین جهانی

وی ادامه داد: اگرچه ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون سبب مرگ برخی شهروندان می‌شود اما میزان مرگ‌های منتسب به آلودگی هوای کشور از میانگین جهانی کمتر است. کشورهای محدودی نسبت به انتشار وضعیت مرگ‌ومیرهای منتسب به آلودگی هوا اقدام کرده‌اند. وزارت بهداشت طبق قانون، آمار و ارقام بیماری‌ها و مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا را با هدف حمایت طلبی و انجام اقدامات اثربخش به منظور کاهش مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا منتشر می‌کند.

وظایف وزارت بهداشت بر اساس قانون هوای پاک

این استاد دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی با بیان اینکه وزارت بهداشت بر اساس «قانون هوای پاک» موظف است که میزان مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا را بررسی کند، افزود: وزارت بهداشت از سال ۹۶ تا به امروز نسبت به محاسبه مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا اقدام کرده و تعداد شهرهایی که طی این بازه زمانی مورد بررسی قرار گرفته‌اند، افزایش یافته است. محاسبه مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا با ۱۰ شهر آغاز شده و  ۵۷ شهر در آخرین محاسبه مورد بررسی قرار گرفته‌اند. محاسبه میزان مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا را با جمعیت ۲۵ میلیون نفری آغاز کردیم و جامعه آماری ۴۸ میلیون نفری را  در آخرین بررسی، ارزیابی کرده‌ایم.

شاهسونی با بیان اینکه میزان مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا در کشور چین معادل یک میلیون نفر در سال است، توضیح داد: میزان مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا در سطح جهان ۸ میلیون نفر در سال است.

وی با اشاره به تعداد مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا توضیح داد: اگرچه میزان مرگ‌ومیر ناشی از ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون می‌بایست کاهش یابد اما تعداد مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا یک شاخص ارزیابی برای وزارت بهداشت به حساب نمی‌آید و «جزء مرگ منتسب» برای وزارت بهداشت حائز اهمیت محسوب می‌شود.

سهم بیماری‌ها از میزان مرگ‌های منتسب آلودگی هوا

 رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت درباره سهم سرطان ریه از میزان مرگ‌ومیرهای کشور اظهار کرد: سال گذشته، ۷۷۳ نفر به دلیل سرطان ریه جان خود را از دست‌داده‌اند و سهم این بیماری از مرگ‌های منتسب به ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون ۱۴.۴ درصد است.

وی درباره سهم بیماری‌های ایسکمیک قلبی از میزان مرگ‌ومیر کشور در سال گذشته نیز به ایسنا گفت: میزان سهم بیماری‌های ایسکمیک قلبی از میزان مرگ‌ومیر در ۵۷ شهری که مورد بررسی قرار گرفته‌اند، ۷ هزار و ۳۰۸ نفر و جزء مرگ منتسب به ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون این بیماری‌ها نیز ۱۴.۷ درصد است.

شاهسونی بیان کرد: میزان مرگ‌های سکته‌ مغزی به دلیل مواجهه طولانی‌مدت با ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون نیز ۳هزار و ۱۵۱ نفر طی سال گذشته گزارش شده و جزء مرگ منتسب سکته مغزی نیز ۱۴.۹ درصد است.

شاهسونی با بیان اینکه «جزء مرگ منتسب» سال گذشته نسبت به سال ۱۴۰۱ کاهش یافته، خاطرنشان کرد: سال گذشته، میزان سهم مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا ۳۰هزار و ۶۹۲ نفر است که معادل ۱۲.۶ درصد از مرگ‌های کشور می‌شود و این در حالی است که میزان جزء مرگ منتسب به آلودگی هوا در سال ۱۴۰۱ معادل ۱۳.۹ درصد است. میانگین ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون سال ۱۴۰۱ در شهرهایی که مورد رصد و پایش قرار گرفته‌اند ۳۵ میکروگرم بر مترمکعب است اما این میزان به ۳۰ میکروگرم  در سال گذشته رسیده و کاهش داشته است.