کانادا که در دور اول ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ راهکار دفع خطر آمریکا از طریق مذاکره را به بوته آزمون گذاشت حال با شکست آن الگو ظاهراً در مسیری متفاوت و جدید گام گذاشته است.

«مذاکرات تجاری با آمریکا آغاز نخواهد شد مگر اینکه ما از احترام لازم به عنوان یک کشور مستقل برخوردار شویم»

این شرطی است که نخست‌وزیر تازه سوگند یاد کرده کانادا، «مارک کارنی» روز شنبه برای مذاکرات تجاری با دولت آمریکا در بحبوحه نبرد تعرفه‌ای میان دو کشور مطرح کرده است.

اقدامات تلافی‌جویانه

اظهارات نخست‌وزیر جدید در ادامه اقدامات تلافی‌جویانه دیگری است که دولت کانادا در روزهای گذشته در واکنش به تهدیدهای ترامپ در پیش گرفته.

به عنوان مثال، چند روز پیش وزیر دفاع کانادا گفته بود که کشورش به دنبال یافتن گزینه‌های جایگزین به جای جنگنده‌های اف‌۳۵ آمریکایی است.

کارنی خودش هفته گذشته اوضاع کشورش بعد از اقدام ترامپ در وضع تعرفه‌های ۲۵ درصدی بر محصولات کانادایی را «روزهایی تاریک» توصیف کرده و گفته بود که این وضعیت «توسط متحدی به کانادا تحمیل شده که دیگر نمی‌توان به او اعتماد کرد».

تجربه مذاکره

این اقدامات و اظهارات، البته به نظر می‌رسد با آنچه در دور اول ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ از زبان مقام‌های کانادایی شنیده می‌شد تفاوت‌های زیادی دارند.

در آن زمان، کانادایی‌ها الگوی مذاکره و دیپلماسی را تنها روش درست برای مقابله با تهدیدها و زیاده‌خواهی‌های ترامپ می‌دانستند که خواستار مذاکره مجدد بر سر «توافق تجارت آزاد آمریکای شمالی» (نفتا) و تغییر مفاد آن به نفع آمریکا بود.

ترامپ از این توافق که از سال ۱۹۹۴ میان آمریکا، کانادا و مکزیک به اجرا درآمده بود انتقاد می‌کرد و آن را «بدترین توافق تجاری تاریخ برای آمریکا» می‌خواند.

او بلافاصله بعد از آغاز ریاست‌جمهوری برای اعمال فشار تهدید کرد که چنانچه کانادا و مکزیک برای پذیرفتن شرایط جدید آمریکا پای میز مذاکره حاضر نشوند این توافق را به طور کامل لغو و تعرفه‌های سنگینی بر کالاهای وارداتی از این کشورها اعمال خواهد کرد.

همان‌طور که گفته شد گفتمان رایج دولت کانادا و و جو افکار عمومی این بود که مقاومت در برابر خواسته‌های ترامپ فایده‌ای ندارد و به ویژه با توجه به وابستگی اقتصادی کانادا به آمریکا بایستی به نوعی خطر او را با مذاکره دفع کرد.

دولت وقت کانادا به رهبری «جاستین ترودو» با دیپلماسی نرم به تهدیدهای آمریکا پاسخ می‌داد. به عنوان مثال او دسامبر ۲۰۱۶ گفت: «ما آماده‌ایم با رئیس‌جمهور جدید آمریکا همکاری کنیم تا مطمئن شویم تجارت برای هر دو طرف سودمند است».

در چنین فضایی او سرانجام سال ۲۰۱۷ تصمیم گرفت وارد مذاکرات جدی با ترامپ برای بازنگری نفتا شود؛ آن گفت‌وگوها در نهایت به امضای توافقی جدید میان ایالات متحده، مکزیک و کانادا به نام USMCA در سپتامبر ۲۰۱۸ منجر شد.

امیدواری کانادا آن بود که این الگو بتواند خواسته‌های ترامپ را معقول کرده و جلوی زیاده‌خواهی‌های او و کشورش را بگیرد.

اما این راهبرد، چنانکه از سیاست ترامپ در دور دوم ریاست‌جمهوری برمی‌آید، نتیجه عکس داد؛ زیرا ترامپِ ۲۰۲۴ بعد از آنکه دید از طریق زورگویی توانسته در دور اول ریاست‌جمهوری‌اش کانادا را رام کند این بار با خواسته‌های زیادتر و عجیب‌تری پا به میدان گذاشت تا جایی که حتی خواستار الحاق کانادا به خاک ایالات متحده شد.

'کانادایی بخرید'

حالا اما به نظر می‌رسد که در نتیجه تجربه آن مذاکره ناموفق، گفتمان‌های سیاسی و افکار عمومی در کانادا در حال تغییر هستند و کانادایی‌ها به سمت یک چرخش پارادایمی در رابطه با آمریکا گام برداشته‌اند.

این نه فقط در اظهارات و اقدامات مقام‌های کانادا بلکه در فضای افکار عمومی جامعه این کشور هم مشخص است.

وبگاه شبکه «ان‌بی‌سی» روز شنبه در گزارشی مفصل در همین باره نوشته که زیاده‌خواهی‌های آمریکا مردم کانادا را حول تنبیه آمریکا متحد کرده است.

این رسانه می‌گوید به عنوان مثال، فروشگاه‌های مواد غذایی با نصب تابلوها و برچسب‌های ویژه در راهروها به مشتریان نشان می‌دهند کدام محصولات در داخل کشور تولید شده‌اند و از این طریق آن‌ها را به خرید محصولات کانادایی»تشویق می‌کنند.

عکس زیر به عنوان مثال، فروشگاهی در یک سوپرمارکت در ونکوور را نشان می‌دهد که پلاکاردی با عنوان «کانادایی خرید کنید» روی برخی اجناس خود نصب کرده.

فروشگاه دیگری در ونکوور بعد از حذف پنج برند آمریکایی به جای محصولات آنها پلاکاردی با عنوان «به جایش کانادایی بخرید» نصب کرده است.

به نظر می‌رسد این راهکارها مثمر ثمر بوده‌اند؛ نظرسنجی شرکت تحقیقات بازار «لیگر» از بیش از ۱,۵۰۰ نفر نشان داده که بیش از ۶۰ درصد کانادایی‌ها اعلام کردند که هنگام خرید در فروشگاه یا آنلاین، کالاهای آمریکایی کمتری می‌خرند. بیش از ۷ نفر از هر ۱۰ نفر نیز گفتند که خرید کالاهای تولید داخل را افزایش داده‌اند.

«جوئل بیلت» استاد اقتصاد متخصص در تجارت بین‌الملل «خنجر خوردن» از اعتماد به آمریکا را عامل این اتحاد می‌داند.

این استاد دانشگاه «واترلو» در «انتاریو» به «ان‌بی‌سی» گفته است: «برای اکثر کانادایی‌ها واقعاً این حس وجود دارد که از پشت خنجر خورده‌ایم؛ کسی که بیش از همه به او اعتماد داشتیم، حالا علیه ما شده و بدون هیچ دلیل مشخصی به ما حمله می‌کند. این موضوع واقعاً مردم را متحد کرده است».

دولتمردان کانادا هم در فضای فکری مشابهی زیست می‌کنند. طبق آنچه رسانه‌های کانادا گزارش داده‌اند نخست‌وزیر مارک کارنی و مسئولان استانی روز شنبه به توافقی برای سرعت بخشیدن به راه‌اندازی کریدورهای ملی تجارت و انرژی دست یافته‌اند تا بتوانند از طریق بهبود بخشیدن به زنجیره‌های تأمین داخلی وابستگی به بازارهای آمریکایی را کاهش دهند.